Samochodowy filtr oleju znajduje się z boku bloku silnika, w dolnej, większej części silnika. Pompa olejowa przepuszcza olej przez silnik. Za każdym razem, gdy olej silnikowy krąży, przechodzi przez filtr, który chroni silnik, wychwytując wszelkie duże cząstki w oleju, które mogłyby uszkodzić silnik, gdyby pozwolił mu się swobodnie krążyć.
Filtr oleju pełni dwojakie zadanie, ponieważ chroni również silnik, zatrzymując niewielką ilość oleju, gdy samochód jest wyłączony. Część, która umożliwia to zatrzymanie, nazywa się zaworem przeciwodpływowym. Gdy silnik jest nieruchomy, olej spływa do dolnej części silnika, pozostawiając ruchome części w górnej części silnika bez odpowiedniego smarowania po ponownym uruchomieniu pojazdu. Jednak niewielka ilość oleju pozostająca w filtrze szybko krąży w górnej części silnika w ciągu pierwszych kilku sekund po uruchomieniu pojazdu, przywracając właściwe smarowanie tak szybko, jak to możliwe.
Istnieje wiele różnych typów filtrów oleju. Standardowa wersja jest zwykle wystarczająca pod warunkiem, że zostanie wymieniona w ciągu 3000 mil (4828 km). Ważną cechą jest jednak zawór przeciwodpływowy; Filtr oleju z tym zaworem zatrzymuje olej, gdy pojazd jest wyłączony i zapewnia cenne smarowanie silnika przez pierwsze kilka sekund po uruchomieniu, jak opisano powyżej.
Kupując filtr oleju, ważne jest również, aby nie używać wymyślnej technologii. Doskonałym przykładem jest filtr oleju wiodącego producenta, który zawiera teflon w samym filtrze; teflon krąży w silniku z olejem. Jednak teflon jest substancją półstałą i ma zdolność zatykania małych kanałów olejowych w silniku. Filtr z teflonem w materiale filtracyjnym nie jest zalecany, ale filtr z teflonem w uszczelce nie powinien mieć negatywnego wpływu na silnik.
Ważne jest, aby wymieniać filtr oleju w samochodzie wraz z olejem silnikowym co 3000 mil lub co trzy miesiące, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Ponieważ zadaniem filtra oleju jest wyłapywanie dużych cząstek i zapobieganie ich uszkodzeniu silnika, można śmiało założyć, że może on zostać zatkany po przejechaniu 3000 mil. Zatkany filtr zwiększa odporność na przepływ oleju silnikowego, zatrzymując kanały olejowe i zapobiegając przedostawaniu się smaru do wszystkich części silnika. Aby uniknąć poważnych uszkodzeń spowodowanych niedostatecznym smarowaniem, konieczna jest regularna wymiana filtra oleju.
